सहस्र

Hindi

Alternative forms

• सहस्त्र (sahastra) — hypercorrect

Etymology

Borrowed from Sanskrit सहस्र (sahasra). Doublet of हज़ार (hazār).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /sə.ɦəs.ɾᵊ/, [sɛ.ɦɛs.ɾᵊ]
• (hypercorrect) (Delhi) IPA^(key): /sə.ɦəs.t̪ɾᵊ/, [sɛ.ɦɛs.t̪ɾᵊ]

Numeral

सहस्र • (sahasra) m (Urdu spelling سہسر) (cardinal)

1. (formal) thousand

   Synonym: हज़ार (hazār)

Declension

Declension of सहस्र (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	सहस्र sahasra	सहस्र sahasra
oblique	सहस्र sahasra	सहस्रों sahasrõ
vocative	सहस्र sahasra	सहस्रो sahasro

Sanskrit

Sanskrit numbers ^(edit)

←  1	←  100	१००० 1,000	10,000  →	1,000,000 (106)  → [a], [b]
Cardinal: सहस्र (sahasra)

Alternative scripts

Alternative scripts

• সহস্ৰ (Assamese script)
• ᬲᬳᬲ᭄ᬭ (Balinese script)
• সহস্র (Bengali script)
• 𑰭𑰮𑰭𑰿𑰨 (Bhaiksuki script)
• 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀭 (Brahmi script)
• သဟသြ (Burmese script)
• સહસ્ર (Gujarati script)
• ਸਹਸ੍ਰ (Gurmukhi script)
• 𑌸𑌹𑌸𑍍𑌰 (Grantha script)
• ꦱꦲꦱꦿ (Javanese script)
• 𑂮𑂯𑂮𑂹𑂩 (Kaithi script)
• ಸಹಸ್ರ (Kannada script)
• សហស្រ (Khmer script)
• ສຫສ຺ຣ (Lao script)
• സഹസ്ര (Malayalam script)
• ᠰᠠᡥᠠᠰ᠌ᡵᠠ (Manchu script)
• 𑘭𑘮𑘭𑘿𑘨 (Modi script)
• ᠰᠠᠾᠠᠰᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑧍𑧎𑧍𑧠𑧈 (Nandinagari script)
• 𑐳𑐴𑐳𑑂𑐬 (Newa script)
• ସହସ୍ର (Odia script)
• ꢱꢲꢱ꣄ꢬ (Saurashtra script)
• 𑆱𑆲𑆱𑇀𑆫 (Sharada script)
• 𑖭𑖮𑖭𑖿𑖨 (Siddham script)
• සහස්‍ර (Sinhalese script)
• 𑪁𑪂𑪁 𑪙𑩼 (Soyombo script)
• 𑚨𑚩𑚨𑚶𑚤 (Takri script)
• ஸஹஸ்ர (Tamil script)
• సహస్ర (Telugu script)
• สหสฺร (Thai script)
• ས་ཧ་སྲ (Tibetan script)
• 𑒮𑒯𑒮𑓂𑒩 (Tirhuta script)
• 𑨰𑨱𑨰𑩇𑨫 (Zanabazar Square script)

Etymology

From Proto-Indo-Aryan *saźʰásram, from Proto-Indo-Iranian *saȷ́ʰásram (“thousand”), from Proto-Indo-European *sm̥-ǵʰéslom, from *ǵʰéslom. Cognate with Avestan 𐬵𐬀𐬰𐬀𐬢𐬭𐬀 (hazaŋra), Persian هزار (hezâr), Ancient Greek χίλιοι (khílioi), Latin mīlle.

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /sɐ.ɦɐ́s.ɾɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /s̪ɐˈɦɐs̪.ɾɐ/

Numeral

सहस्र • (sahásra) n (rarely m)

1. a thousand
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 10.62.8:

     प्र नू॒नं जा॑यताम॒यं मनु॒स्तोक्मे॑व रोहतु।
     यः स॒हस्रं॑ श॒ताश्वं॑ स॒द्यो दा॒नाय॒ मंह॑ते॥

     prá nūnáṃ jāyatāmayáṃ mánustókmeva rohatu.
     yáḥ sahásraṃ śatā́śvaṃ sadyó dānā́ya máṃhate.

     May this Manu (Sāvarṇi) quickly be born, may he increase like (well- watered) seed, who sends meat once a thousand and a hundred horses for a present.

Declension

Neuter a-stem declension of सहस्र (sahasra)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	सहस्रम् sahasram	सहस्रे sahasre	सहस्राणि / सहस्रा¹ sahasrāṇi / sahasrā¹
Vocative	सहस्र sahasra	सहस्रे sahasre	सहस्राणि / सहस्रा¹ sahasrāṇi / sahasrā¹
Accusative	सहस्रम् sahasram	सहस्रे sahasre	सहस्राणि / सहस्रा¹ sahasrāṇi / sahasrā¹
Instrumental	सहस्रेण sahasreṇa	सहस्राभ्याम् sahasrābhyām	सहस्रैः / सहस्रेभिः¹ sahasraiḥ / sahasrebhiḥ¹
Dative	सहस्राय sahasrāya	सहस्राभ्याम् sahasrābhyām	सहस्रेभ्यः sahasrebhyaḥ
Ablative	सहस्रात् sahasrāt	सहस्राभ्याम् sahasrābhyām	सहस्रेभ्यः sahasrebhyaḥ
Genitive	सहस्रस्य sahasrasya	सहस्रयोः sahasrayoḥ	सहस्राणाम् sahasrāṇām
Locative	सहस्रे sahasre	सहस्रयोः sahasrayoḥ	सहस्रेषु sahasreṣu
Notes	¹Vedic

Masculine a-stem declension of सहस्र (sahasra)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	सहस्रः sahasraḥ	सहस्रौ / सहस्रा¹ sahasrau / sahasrā¹	सहस्राः / सहस्रासः¹ sahasrāḥ / sahasrāsaḥ¹
Vocative	सहस्र sahasra	सहस्रौ / सहस्रा¹ sahasrau / sahasrā¹	सहस्राः / सहस्रासः¹ sahasrāḥ / sahasrāsaḥ¹
Accusative	सहस्रम् sahasram	सहस्रौ / सहस्रा¹ sahasrau / sahasrā¹	सहस्रान् sahasrān
Instrumental	सहस्रेण sahasreṇa	सहस्राभ्याम् sahasrābhyām	सहस्रैः / सहस्रेभिः¹ sahasraiḥ / sahasrebhiḥ¹
Dative	सहस्राय sahasrāya	सहस्राभ्याम् sahasrābhyām	सहस्रेभ्यः sahasrebhyaḥ
Ablative	सहस्रात् sahasrāt	सहस्राभ्याम् sahasrābhyām	सहस्रेभ्यः sahasrebhyaḥ
Genitive	सहस्रस्य sahasrasya	सहस्रयोः sahasrayoḥ	सहस्राणाम् sahasrāṇām
Locative	सहस्रे sahasre	सहस्रयोः sahasrayoḥ	सहस्रेषु sahasreṣu
Notes	¹Vedic

Adjective

सहस्र • (sahásra) stem

1. a thousandth or the thousandth

Declension

Masculine a-stem declension of सहस्र (sahásra)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	सहस्रः sahásraḥ	सहस्रौ / सहस्रा¹ sahásrau / sahásrā¹	सहस्राः / सहस्रासः¹ sahásrāḥ / sahásrāsaḥ¹
Vocative	सहस्र sáhasra	सहस्रौ / सहस्रा¹ sáhasrau / sáhasrā¹	सहस्राः / सहस्रासः¹ sáhasrāḥ / sáhasrāsaḥ¹
Accusative	सहस्रम् sahásram	सहस्रौ / सहस्रा¹ sahásrau / sahásrā¹	सहस्रान् sahásrān
Instrumental	सहस्रेण sahásreṇa	सहस्राभ्याम् sahásrābhyām	सहस्रैः / सहस्रेभिः¹ sahásraiḥ / sahásrebhiḥ¹
Dative	सहस्राय sahásrāya	सहस्राभ्याम् sahásrābhyām	सहस्रेभ्यः sahásrebhyaḥ
Ablative	सहस्रात् sahásrāt	सहस्राभ्याम् sahásrābhyām	सहस्रेभ्यः sahásrebhyaḥ
Genitive	सहस्रस्य sahásrasya	सहस्रयोः sahásrayoḥ	सहस्राणाम् sahásrāṇām
Locative	सहस्रे sahásre	सहस्रयोः sahásrayoḥ	सहस्रेषु sahásreṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ī-stem declension of सहस्री (sahásrī)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	सहस्री sahásrī	सहस्र्यौ / सहस्री¹ sahásryau / sahásrī¹	सहस्र्यः / सहस्रीः¹ sahásryaḥ / sahásrīḥ¹
Vocative	सहस्रि sáhasri	सहस्र्यौ / सहस्री¹ sáhasryau / sáhasrī¹	सहस्र्यः / सहस्रीः¹ sáhasryaḥ / sáhasrīḥ¹
Accusative	सहस्रीम् sahásrīm	सहस्र्यौ / सहस्री¹ sahásryau / sahásrī¹	सहस्रीः sahásrīḥ
Instrumental	सहस्र्या sahásryā	सहस्रीभ्याम् sahásrībhyām	सहस्रीभिः sahásrībhiḥ
Dative	सहस्र्यै sahásryai	सहस्रीभ्याम् sahásrībhyām	सहस्रीभ्यः sahásrībhyaḥ
Ablative	सहस्र्याः / सहस्र्यै² sahásryāḥ / sahásryai²	सहस्रीभ्याम् sahásrībhyām	सहस्रीभ्यः sahásrībhyaḥ
Genitive	सहस्र्याः / सहस्र्यै² sahásryāḥ / sahásryai²	सहस्र्योः sahásryoḥ	सहस्रीणाम् sahásrīṇām
Locative	सहस्र्याम् sahásryām	सहस्र्योः sahásryoḥ	सहस्रीषु sahásrīṣu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of सहस्र (sahásra)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	सहस्रम् sahásram	सहस्रे sahásre	सहस्राणि / सहस्रा¹ sahásrāṇi / sahásrā¹
Vocative	सहस्र sáhasra	सहस्रे sáhasre	सहस्राणि / सहस्रा¹ sáhasrāṇi / sáhasrā¹
Accusative	सहस्रम् sahásram	सहस्रे sahásre	सहस्राणि / सहस्रा¹ sahásrāṇi / sahásrā¹
Instrumental	सहस्रेण sahásreṇa	सहस्राभ्याम् sahásrābhyām	सहस्रैः / सहस्रेभिः¹ sahásraiḥ / sahásrebhiḥ¹
Dative	सहस्राय sahásrāya	सहस्राभ्याम् sahásrābhyām	सहस्रेभ्यः sahásrebhyaḥ
Ablative	सहस्रात् sahásrāt	सहस्राभ्याम् sahásrābhyām	सहस्रेभ्यः sahásrebhyaḥ
Genitive	सहस्रस्य sahásrasya	सहस्रयोः sahásrayoḥ	सहस्राणाम् sahásrāṇām
Locative	सहस्रे sahásre	सहस्रयोः sahásrayoḥ	सहस्रेषु sahásreṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

• Ashokan Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀭 (sahasra)
  • Prakrit: (see there for further descendants)

    Ardhamagadhi Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀲 (sahassa)

    Magadhi Prakrit: 𑀰𑀳𑀰𑁆𑀰 (śahaśśa)

    Maharastri Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀲 (sahassa)

    Paisaci Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀲 (sahassa)

    Sauraseni Prakrit: 𑀲𑀳𑀲𑁆𑀲 (sahassa)

  • • Pali: sahassa
    • Prakrit: sahasira > sāsira
      • → Old Kannada: ಸಾಸಿರ (sāsira)
        • Kannada: ಸಾವಿರ (sāvira)
      • → Tulu: ಸಾವಿರ (sāvira), ಸಾರ (sāra)
      • → Old Tamil:
        • Tamil: ஆயிரம் (āyiram)
        • Malayalam: ആയിരം (āyiraṁ)
• Dhivehi: ހާސް (hās)
• Kashmiri: ساس (sās)
• Punjabi: ਸਹੰਸ (sahansa) (archaic)
• Saraiki: سَیہِنس (saihins)
• → Bengali: সহস্র (śôhôśrô)
• → Gujarati: સહસ્ત્ર (sahastra)
• → Hindi: सहस्र (sahasra)
• → Marathi: सहस्र (sahasra)
• → Old Marathi: 𑘭𑘮𑘭𑘿𑘨 (sahasra), 𑘭𑘰𑘭𑘿𑘨 (sāsra), 𑘭𑘰𑘮𑘭𑘿𑘨 (sāhasra)
• → Nepali: सहस्र (sahasra)
• → Punjabi: ਸਹੰਸਰ (sahansar)
• → Telugu: సహస్రము (sahasramu)

References

• Monier Williams (1899) “सहस्र”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 1195.
• Turner, Ralph Lilley (1969–1985) chapter 768, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press